Vechtscheidingen, in extreme gevallen eindigend in familiedrama’s, krijgen veel aandacht in de media. Maar de impact van iedere scheiding is groot. Een scheiding betekent het beëindigen van de belangrijkste economische en emotionele relatie waarin mensen plegen te investeren. Hoe ervaren mensen een scheidingsprocedure? Hoe rechtvaardig vinden zij de gang van zaken en de uitkomsten? En slaagt de samenleving erin om de negatieve gevolgen van scheiding te beperken?
Nederlanders ondervinden veel stress en negatieve emoties tijdens hun scheidingsprocedure. Ze ervaren de uitkomsten en de juridische gang van zaken als weinig rechtvaardig. Dit blijkt uit bevolkingsonderzoek van HiiL Innovating Justice naar de wijze waarop Nederlanders de rechtspleging beleven. In de week van de rechtspraak, rond de dag van de echtscheiding en op het moment dat ook de Katholieke Kerk haar procedures rond scheiding herziet, is dit een belangrijke aansporing aan de juridische sector om scheidingsprocedures te reorganiseren.
HiiL Innovating Justice heeft onderzoek gedaan naar de rechtvaardigheid die Nederlanders ervaren als zij in het juridische circuit terecht komen. De gemiddelde waardering op alle gemeten rechtvaardigheidsaspecten van het scheidingstraject is laag (2,81 op een schaal van 1 (negatief) tot en met 5 (positief)). Mensen voelen zich wel met respect behandeld, maar niet goed genoeg gehoord in hun emoties en behoeften. Zij willen zelf meer invloed op het proces en op de uitkomsten. Voor scheidende partners is vaak niet duidelijk waar resultaten (zoals de hoogte van alimentatie) op gebaseerd zijn.
De resultaten bevestigen de kritiek van experts, waaronder de Kinderombudsman, op de scheidingsprocedure. Deze is gejuridiseerd en zet geschillen verder op scherp door een structuur van verzoek tegen verweer; argument tegen argument. Dat versterkt de bekende risico’s voor het welzijn van kinderen (gebrekkige communicatie, conflicten, verminderd contact tussen ouder en kind). Rechters en advocaten zijn zich steeds meer van deze risico’s bewust en doen individueel het mogelijke, maar de kern van hun werkwijze is daar niet op aangepast. Het financieringssysteem voor rechterlijke macht en advocaten beloont nog steeds extra procedures, in plaats van het bereiken van duurzame oplossingen waardoor er te weinig prikkels tot innovatie zijn.
« De mogelijkheden voor verbetering zijn groot, » stelt Prof. Maurits Barendrecht, research directeur van HiiL Innovating Justice. « Er is veel kennis over manieren om een scheidingsproces beter in te richten, maar die komt nooit verder dan kleine pilots. De centrale procedures voor rechtspleging zijn in oude wetten vastgelegd. Daar klampen juristen zich aan vast. »
Barendrecht: « De sector zou steeds weer nieuwe werkwijzen moeten ontwikkelen, testen en dan breed invoeren. In de gezondheidszorg is dat veel beter georganiseerd. Is het niet onverantwoord dat de rechtspleging nog zo wordt aangestuurd? Slecht verlopende echtscheidingen richten grote schade aan; bij vechtscheidingen vallen jaarlijks doden. »
Klik hier om het rapport te downloaden.
